kutubhona

4. Ибн Журайж Абдулҳамид ибн Рофеъдан, у Атодан, у Ибн Аббосдан қилган ривоят ҳам бор.

5. Аъмаш Молик ибн Ҳорисдан, у Ибн Аббосдан қилган ривоят ҳам бор.

6. Ибн Журайж Амр ибн Динордан, у Ибн Аббосдан қилган ривоят ҳам бор.

Мана шуларнинг ҳаммалари Ибн Аббоснинг уч талоқни уч талоқ ҳисоблаганини, хотининг боин талоқ бўлди, деганини айтганлар.33

Ибн Аббосдан қилинган бу ривоятларда бирданига уч талоқ қилиш уч талоқ ҳисобланган. Бу ривоятларнинг машҳурлиги ва саҳиҳлигини эътиборга оладиган бўлсак, Пайғамбар с.а.в.нинг бирданига қилинган уч талоқни бир талоқ ҳисоблашлари ҳақидаги Ибн Аббосдан ривоят қилинган ҳадиснинг маржуҳ эканлиги ойдинлашади. Чунки модомики, саҳоба ўзи ривоят қилган гапдан бошқасига амал қилибдими, демак унинг ўша ривояти маржуҳдир. Бу масаладаги рожиҳ гап муборак оятнинг мазмунидир. Унда алоҳида ёки бирданига қилинишидан қатъий назар, уч талоқ қилиш катта боин талоқ бўлиши ифодаланган. Кўп фақиҳлар, олимлар шунга амал қилганлар, яъни, уч талоқ дейиш билан уч талоқ тушади, деб билганлар.

Бухорий ўзининг «Саҳиҳ»ида уч талоққа рухсат берган киши бобида

الطَّلاَقُ مَرَّتَانِ
лион (эр-хотин бир-бирини лаънатлаши ) ҳадисини зикр қилади: (Саҳл ибн Саидис Соидий айтади: ... биз лаънатлашдик... шундан сўнг у хотинини Росулуллоҳ с.а.в. буюрмасдан туриб уч талоқ қилди). Ибн Шиҳоб айтади: Бу нарса аввалгиларни суннати бўлиб қолди.34

Товуснинг Ибн Аббосдан ривоят қилган ҳадисини Муслим чиқарган, лекин Бухорий чиқармаган. Шунга изоҳ бериб, Байҳақий, менимча, Бухорий бу ҳадисни Ибн Аббосдан қилинган бошқа ривоятларга тўғри келмагани учун тарк қилган бўлса керак, деган ва юқорида биз айтиб ўтган ривоятларни келтирган.35

Хулоса шуки, алоҳида ёки бирданига бўлишидан қатъий назар, уч талоқ қилиш уч талоқ, катта боин талоқ ҳисобланади. Лекин бирданига қилинган талоқ билан, алоҳида-алоҳида қилинган талоқ ўртасида фарқ бор. Бирданига, бир ўтиришда уч талоқ қилиш қатъий тақиқланган ишдир, яъни, ҳаром амалдир. Лекин айтиб

(33) Абу Довуд: 2197.

(34) Бухорий: Талоқ, тўртинчи боб: 5259.

(35) Байҳақий: 7/336.